Door de geschiedenis rond Noordlaren (7,5km)

eze route voert u over de mooie es van Noordlaren, over kronkelende zandpaden, door het heidegebied Vijftig Bunder en door het Noordlaarderbos. De omgeving is rijk aan geschiedenis, zowel oud als nieuw. Het grootste deel van het gebied is in beheer van Natuurmonumenten en wordt deels begraasd door Schotse Hooglanders.

Wandelen op de grens van Groningen en Drenthe

Oud dorp
De route start in het dorpje Noordlaren, dat officieel in de provincie Groningen ligt, maar er meer uitziet als een Drents dorp. De provinciegrenzen liggen hier dan ook bijzonder dicht bij elkaar. Noordlaren is een oud dorp, daterend van rond 1150 na Christus. De kerk in het dorp is bijna even oud als het dorp zelf en gewijd aan de heilige apostel Bartholomeüs. In eerste instantie was de kerk van hout, maar werd later in fases herbouwd en uitgebreid in steen.
De kerkklok dateert in zijn huidige vorm uit 1712, maar het materiaal van de klok is ouder omdat de oorspronkelijke klok uit 1628 werd omgesmolten. In de Tweede Wereldoorlog werd de klok door de Duitsers in beslag genomen maar is later onbeschadigd teruggevonden.

Noordlaarderes
De wandeling loopt over de glooiende akkers van de Noordlaarderes. Het gebied draagt nog steeds deze naam. Essen liggen op de hogere plekken in het landschap en werden gebruikt als vestigingsplaats en als landbouwgrond. Rond de es lagen de bosgebieden, de zogenaamde groengronden (vaak nattere grasgebieden waar men het vee op liet grazen; in dit geval lagen de groengronden langs de Drentse Aa) en de velden, vaak ruiger terrein, zoals heide.

Prehistorische bewoning
Het gebied rond Noordlaren werd echter al veel vroeger bewoond. In het gebied bevinden zich meerdere hunebedden, de grafkamers van het Trechterbekervolk uit het Neolithicum (circa 3450 tot 3250 voor Christus). De wandeling voert u langs hunebed G1, het enige hunebed in Groningen dat nog op zijn originele plek staat. In het naburige Midlaren bevinden zich nog 2 Drentse hunebedden. Andere Groninger hunebedden zijn vernield (G 2, 3 en 4) of verplaatst (G5).

Op de heide van het natuurgebied Vijftig Bunder (= dialect voor 50 hectare, de grootte van het gebied) bevinden zich prehistorische grafheuvels en de resten van karrensporen, die dateren uit de Middeleeuwen.

Sporen in de grond
De handelsroute tussen Coevorden en de stad Groningen werd druk met karren bereden. Als een karrenspoor te diep uitsleet in de heide, ging men er gewoon naast rijden. Door de kapot gereden heide kon het zand in de sporen wegwaaien en naast de sporen terecht komen. De sporen werden dus dieper en de naastliggende strook grond hoger. Hierdoor ontstonden karakteristieke evenwijdig lopende ruggetjes van ruim een meter hoog en op enkele meters uit elkaar, die op bepaalde plekken nog steeds herkenbaar zijn.
Ook draagt de Vijftig Bunder de sporen van de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers lieten de plaatselijke bevolking een diepe geul dwars door de heide graven, om vijandelijke tanks tot stilstand te dwingen. U steekt deze tankgracht tijdens de wandeling over. Het gebied Vijftig Bunder is helaas niet geschikt voor mensen die slechter te been zijn, oa. door de tankgracht en de trapjes die moeten worden overgestoken bij het betreden en verlaten van het gebied.

Stroomdal en bos
De route loopt na de heide via de rand van het Stroomdal van de Drentse Aa. Ook nu zijn dit nog voornamelijk (natte) graslanden. Vroeger stond het water bij een hoge waterstand tot de weg waarop u loopt. De houtwal aan de rand van de weilanden was ook bedoeld als waterkering. Aan uw rechterhand ligt het Noordlaarderbos. Dit bos is nog niet zo oud en ontstond nadat er rond 1850 werd begonnen met de ontginning van de heide. Er werden bomen gepoot die dienst deden als productiebos. Natuurmonumenten voert een beleid dat erop is gericht meer diversiteit te krijgen in het van oudsher voornamelijk uit eiken en dennen bestaande gebied.

In het bos bevindt zich nog een ietwat luguber historisch overblijfsel uit de tijd van de karrensporen: een galgenberg (wel moeilijk herkenbaar). Op een dergelijke verhoging in het landschap werden misdadigers opgehangen, bij voorkeur langs een drukke weg voor een maximaal afschrikwekkend effect. Deze wandelroute komt overigens niet langs de galgenberg.

Na het doorkruisen van het bos loopt u weer over de glooiende es van Noordlaren terug naar het dorp. Hier kunt u desgewenst het dorpje nog verkennen en de kerk bekijken.